Bách Khoa Tri Thức

Hai người - một người tên là Titius, một tên là Bode - sống ở hai thời đại khác nhau nhưng cùng chung một nhận định: ở khoảng cách giữa sao Hỏa và sao Mộc có lẽ - hay là phải có - ít nhất là một hành tinh nữa, bởi vì có một khoảng trống lớn như vậy trong k

Hàng ngàn năm trước, có lẽ các nhà chiêm tinh đã dùng kim tự tháp của Ai Cập cổ, các đền đài với tháp cao vút của xứ Babylon làm nơi chiêm nghiệm về mặt trời, mặt trăng và các tinh tú. Thời đó đã làm gì có kính thiên văn. Thời nay, kính thiên văn được phát

Trong lúc ta chưa thể lý giải một cách hoàn toàn thỏa đáng mọi khía cạnh của ánh sáng thì cái mà ta có thể làm được là đo tốc độ ánh sáng một cách rất chính xác. Ta đã có khái niệm khá đúng đắn về tốc độ ánh sáng. Năm ánh sáng tức là độ dài mà ánh sáng tru

Ngồi trên xe chạy ngược lên hướng bắc, ta thấy dường như trăng cũng chạy lên hướng bắc theo ta. Ta chạy về hướng đông, trăng cũng chạy theo về hướng đông. Trăng không chịu rời ta, không chịu “buông tha” ta, cứ dõi theo ta mà không chán, không mệt. Tại sao

Phần đông dân Bắc Âu da trắng, dân Tây Phi da đen, dân Á Đông da vàng. Tuy nhiên đa số người trên thế giới không hẳn là trắng, không hẳn đen, cũng không hẳn vàng mà là nâu nâu, sạm sạm, ngà ngà... Cái gì khiến cho nước da người ta phức tạp vậy? Muốn giải t

Khi nghĩ tới cơ thể con người, ta thường tưởng rằng chỉ có tim, gan, não... mới là “cơ quan”. Vì chúng có những công việc phải làm, và quả thật là chúng đã làm những công việc đó. Nhưng có bao giờ ta cho rằng da cũng là một cơ quan không?

Nói một cách giản dị máu lưu chuyển vì nó được trái tim “bơm, hút” và các tĩnh mạch, động mạch chỉ là cái “ống” chuyên chở máu lưu chuyển đi, về. Khi lưu chuyển, máu từ phổi chở theo oxy từ phổi và “lương thực” từ bộ phận tiêu hóa đến tất cả các bộ phận tr

Ta hãy bắt đầu bằng câu hỏi ngược trở lại: cái gì khiến ta không nằm mơ? Giấc mơ của ta dứt khoát là không phải từ thế giới khác mà đến. Nó không có một tín hiệu nào có nguồn gốc từ bên ngoài. Và nó cũng chẳng hướng tới một tương lai nào, cũng chẳng tiên b

Ngày nay, tình trạng mệt của cơ thể được coi là một tình trạng cơ thể bị nhiễm độc. Khi vận động, các cơ bắp tạo ra acid lactic. Nếu ta có cách chuyển acid lactic đó vào một chỗ nào đó thì bắp cơ ấy lại có thể làm việc lại lập tức.

Cảm giác khát khó chịu hơn cảm giác đói nhiều. Khi khát, ta khó chịu đến nỗi ta không thể nghĩ đến cái gì khác. Chắc hẳn ai cũng đã có lúc kinh qua cái cảm giác khát. Nhưng bạn không thể tưởng tượng được cái cảm giác khát phải chịu ngày này qua ngày kia. N

Có thể coi cơ thể ta như một cái lò đốt thường xuyên. Ta dùng thực phẩm chính là cung cấp chất đốt cho cái lò ấy. Trong quá trình đốt cháy, mỗi ngày cái lò ấy xài trung bình 2500 calo.

Ngày nay dường như ai cũng để ý đến số lượng “calori”. Thậm chí, các nhà hàng ăn cũng ghi số lượng “calori” của mỗi nhóm thức ăn vào tờ thực đơn. Để hiểu “calori” là gì và vai trò của nó trong thân thể, ta hãy bắt đầu bằng vấn đề dinh dưỡng nói chung.

Nếu chỉ cung cấp thực phẩm cho cơ thể thì chưa đủ để duy trì và giúp cơ thể ấy tăng trưởng và hoạt động. Thực phẩm phải được cơ thể tái chế biến cho phù hợp với nó rồi mới đem dùng. Quá trình cơ thể tái chế biến lương thực được gọi là “tiêu hóa”.

Khi cơ thể ta cần lương thực thì nó bắt đầu đòi hỏi. Nhưng bằng cách nào ta biết mình cảm thấy đói? Trí não ta nhận được tin báo “đói” do thân xác chuyển cho như thế nào và ra lệnh cho cảm giác đói hoạt động như thế nào?

Hài nhi sơ sinh có chiều cao trung bình vào khoảng 0,45m-0,5m. Hai mươi năm sau chiều cao của cơ thể con người tăng gấp ba và đạt tới 3,4 chiều cao lúc mới chào đời, trung bình khoảng 1,6m-1,8m.

Mọi sinh vật đều tăng trưởng. Tăng trưởng cơ cấu (hình dạng, kích cỡ, cấu tạo) và tăng trưởng chức năng (có thể làm được gì).

Nhiều người nói môn quyền Anh nên bị cấm. Trong lịch sử quyền Anh vấn đề này đã được đặt ra nhiều lần rồi. Người ta cho rằng quyền Anh quá tàn bạo, dã man và nên chấm dứt nó đi cho rồi.

Bóng chày (baseball) là môn thể thao “ruột” của nhân dân Mỹ. Các đấu thủ bóng chày kiệt xuất được nhân dân Mỹ “sùng bái” chẳng khác gì các vị “quốc phụ” như Washington, Jefferson, Lincohn... Ấy vậy mà môn bóng rổ chứ không phải bóng chày có nhiều khán giả

Có câu truyện lưu truyền về vấn đề này, nhưng chỉ là chuyện tưởng tượng cho vui mà thôi. Theo thần thoại Hy Lạp thì thần Pan đã chế ra nhạc cụ đầu tiên là cái sáo mục đồng. Một hôm ông thở dài vào cái ống sậy bên bờ sông, ông bỗng nghe tiếng thở dài của ôn

Lịch sử của chiếc máy điện thoại thật là bất ngờ. (Vì vậy mà chẳng ai nghĩ đến việc đưa câu chuyện này lên màn ảnh!) Nhưng hãy cứ tạm gác cái đó lại để xem nguyên tắc vận hành của máy điện thoại đã.

Nhiều khi một sáng chế xuất phát từ một ý tưởng điên rồ, ngông cuồng. Một người nào đó nảy ra cái ý tưởng là người ta có thể cần một loại máy hay một sản phẩm nào đó. Thế là anh ta hì hục thực hiện cái ý tưởng ấy.

Không giống với những sáng chế vĩ đại khác, không có ai đòi tác quyền sáng chế đối với việc chế tạo xe hơi. Xe hơi đạt đến trình độ hoàn hảo như ngày nay là kết quả công sức phát minh và cải tiến của nhiều người trong nhiều năm.

Ngày nay bạn chụp và in hình ra dễ ợt. Bạn đâu có hiểu rằng để có được cái “dễ ợt” đó, người ta phải mất một trăm năm vất vả thí nghiệm và tốn kém. Thật ra máy chụp hình không phải là mọt cá nhân đơn độc tạo ra. Để bạn có một

Kính hiển vi tiếng Anh là microscope có gốc Hy Lạp gồm “mikros” là nhỏ và “skopos” là quan sát. Vậy kính hiển vi là kính để quan sát các vật nhỏ. Đó là dụng cụ để quan sát những vật nhỏ đến nỗi mắt thường của ta không thể nhìn thấy được.

Nếu gặp thời tiết hè oi bức, bạn than: “Trời nóng quá!”. Đến mùa đông, bạn lại than: “Trời lạnh quá!”. Nhưng nóng cỡ nào, lạnh cỡ nào? Không dễ trả lời. Và, có thể nói không thể trả lời nếu không có... cái gì làm chuẩn.

Trong suốt bốn ngàn năm, thủy tinh đã được coi như một cái gì đó đáng lưu ý, quan tâm. Nó có giá trị để trang trí và chế tạo những đồ vật quý giá. Thủy tinh trở nên hữu ích khi người ta quan tâm đến sự trong suốt (thông quang) của nó.

Bạn đã trông thấy cái vòi nước xoáy tít để tưới vườn bao giờ chưa? Nếu bạn đã trông thấy thì bạn nên nhớ là bạn đã nhìn thấy nguyên tắc cơ bản của một loại hỏa tiễn - còn gọi là tên lửa - đang vận hành đó.

Điều kỳ cục về điện là nó đã được nghiên cứu từ hàng ngàn năm rồi mà ta vẫn chưa biết chính xác thực chất nó là cái gì. Ngày nay tất cả mọi vật chất đều được coi là một khối gồm những hạt điện tích. Theo nhận định này, điện chỉ là sự di chuyển của các elec

Tạo ra lửa thì lâu lắc và mất công. Giữ lửa cho cháy hoài thì cũng phiền toái, tốn kém. Làm thế nào để có lửa ngay khi cần. Đó là ước mơ của loài người. Người tiền sử sống trong hang đập hai hòn đá lửa vào nhau với hy vọng làm cho mấy cái lá khô nhen lửa.

Lửa đã được con người biết đến từ thời rất xa xưa. Ở châu Âu trong một vài hang có người ở cách nay hàng trăm ngàn năm, người ta đã tìm thấy than củi và những mảnh xương cháy dở dang giữa những hòn đá rõ ràng là được kê làm bếp lửa.

Trên hầu hết các quốc gia thời cổ, người ta đã ăn một thứ thức ăn đại khái tương tự như kẹo của ta ngày nay. Trong cuộc khai quật các di tích Ai Cập cổ, các hình vẽ và ký tự cho biết người Ai Cập cổ đã biết cách làm “kẹo”.

Toàn thể dân số Hoa Kỳ khoảng hơn 200 triệu. Vậy mà mỗi năm họ “ních” vào bụng khoảng 600 triệu lít kem (quart là 1/4 gallon tức là một cái thùng chứa khoảng 1,2 lít). Thấy dân Mỹ tiêu thụ kem dữ dội như vậy, nhiều người cứ tưởng kem đã được “phát minh” tạ

Tất nhiên sữa ở đây không phải là sữa mẹ. Ngày nay ta nói uống sữa thì ta hiểu ngay là uống sữa bò, vì ngày nay hầu hết sữa ta dùng hàng ngày là sữa bò. Tuy nhiên trên thế giới hiên nay nhiều dân tộc không chỉ dùng sữa bò mà còn dùng sữa nhiều súc vật khác

Người đầu tiên dùng thứ dụng cụ thô kệch có dạng cái đinh ba để xiên thức ăn đưa lên miệng có lẽ sống cách nay hàng mấy ngàn năm. Nhưng thói quen dùng nĩa như người Âu Mỹ như hiện nay thì chỉ mới có đây thôi.

Nếu bạn bị thiếu mất mấy cái răng cửa thì điều đó quả thật là đáng buồn! Ấy là chưa nói đến những vấn đề rất quan trọng là ăn và nhai thức ăn nữa đấy! Cho nên ngay từ lâu rồi, người ta đã quyết là nếu vì lý do này hay lý do kia, mấy cái răng bị gãy, bị rụn

Những người nguyên thủy khi đi trên đá đã nghĩ đến một cái gì đó để bọc và bảo vệ bàn chân của mình. Vậy thì có lẽ “đôi giày” đã ra đời sớm lắm lắm trong lịch sử. Bằng da thú, bằng cỏ thậm chí bằng gỗ hay bằng cái gì đó cũng được, miễn là nó bảo vệ được cá

Chắc hẳn bạn nghĩ thứ cần thiết và hữu ích như xà bông thì phải được chế tạo ra từ lâu lắm rồi chớ. Không! Trong lịch sử, “tuổi” của xà bông còn trẻ măng hà! Nó mới chỉ được chế tạo hồi đầu... Công nguyên. So với nhiều đồ dùng cần thiết khác - như cái lược

Một cô gái đang ra công “o” mái tóc. Nếu bạn nói làn tóc mây óng ả của cô có cùng một cấu chất với lông bò, lông heo hoặc với móng chó, móng ngựa thì chắc cô ta sẽ liếc xéo bạn một cái đứt cổ kèm theo cái bĩu môi. Bạn đừng chấp. Chỉ vì cô ta không biết đó

Thuốc nhằm chữa bệnh tật. Ngày nay, ta biết có nhiều cách chữa trị. Nếu có người trong gia đình bị bệnh, bạn mời bác sĩ. Ông ta sẽ dùng kiến thức và kỹ năng chuyên môn để chữa trị. Ông ta có thể chữa trị bệnh theo phương pháp khoa học. Nhưng bạn cũng có th

Từ lâu, con người đã nhận ra rằng những vết nhăn trên đầu ngón tay của một người có hình dạng riêng và cố định. Từ mấy trăm năm trước người Trung Hoa đã dùng dấu tay dưới nhiều hình thức và nhiều mục đích.

Tổ chứa FBI (cảnh sát liên bang Hoa Kỳ) là một tổ chức nổi tiếng nhất và là một bộ phận quyền lực của chính quyền liên bang. Các từ viết tắt F.B.I là Federal Bureau of Investigation (Văn phòng điều tra liên bang) được thành lập năm 1908 như là một văn phòn

Ở Hoa Kỳ có hai hệ thống tổ chức cảnh sát: một của tiểu bang, một của liên bang. Và ngay trong một tiểu bang thì tổ chức cảnh sát của Hoa Kỳ có cảnh sát thị xã (town), cảnh sát thành phố (city), cảnh sát quận (county), cảnh sát tiểu bang (state). Trong khi

Mỗi quốc gia trên thế giới đều có cách cân, đong, đo. Điều này là cần cho việc giao thương và bất cứ hình thức trao đổi nào. Nhưng hệ thống cân đo ở một quốc gia không luôn luôn giống với hệ thống cân đo của một quốc gia khác. Trên thực tế, ngày nay, nước

Trong thế giới tiền tệ có rất nhiều chuyện lý thú hấp dẫn liên quan đến tên các đồng tiền và tiền giấy.

Ý tưởng có một cái gì đó sử dụng như “tiền” ngày nay là một ý tưởng ám ảnh loài người rất lâu và là một ý tưởng kỳ diệu nhất mà loài người đã phát huy được. Nhưng nhiều người tiêu tiền ào ào mà không rõ cái ý tưởng “tiền” kia từ đâu ra và tại sao tiền có g

Bạn có hai xu. Nếu cho bạn thêm hai xu nữa thì bạn biết ngay mình có bốn xu. Nhưng bạn có hiểu rằng để đi đến chỗ bạn “biết ngay” mình có bốn xu, nhân loại đã phải mất bao nhiêu thời gian không? Hàng triệu năm chớ không ít đâu. Bởi một trong những điều khó

Ta đã biết, có những sự việc ngày nay khác hẳn với chính nó ở lúc khởi đầu. Minh chứng cho nhận định này thì không có gì bằng tranh hình vẽ (cartoon).

Ở châu Âu mãi đến Trung cổ mới có sách. Những thứ tương tự như sách chỉ là những cuộn giấy papyrus. Những “tờ” giấy papyrus được dán lại với nhau thành những tờ dài rồi cuộn tròn lại. Người La Mã gọi cuộn giấy là volumen, từ đó tiếng Anh có từ “volume” là

Cầm tờ giấy, xé theo hai chiều bạn sẽ thấy trong hai chiều ấy có một chiều dễ bị rách hơn. Và ở chỗ bị xé bị tưa lộ ra những sợi nhỏ li ti.

Tiếng La tinh “penicullus” có nghĩa là cái đuôi nhỏ. Từ này được dùng để chỉ cái bàn chải nhỏ. Từ “pencil” xuất phát từ chữ La tinh này và lúc đầu nó cũng có nghĩa là cái bàn chải nhỏ có đầu nhọn.