Bách Khoa Tri Thức

Bịt mắt một người rồi đố người ấy đi thẳng men theo vỉa hè, không trệch ra khỏi vỉa hè. Nếu người nào đó quả quyết họ đi được thì bạn cứ mạnh dạn đánh cá, vì chắc chắn bạn thắng. Bởi vì chỉ vào bước thôi là người ấy bắt đầu đi theo đường vòng tròn rồi.

Đây đó trên báo chí ta thấy đăng tin người này người kia đãng trí không còn biết mình là ai nữa, không nhớ, không nhận ra người thân quen, không nhớ được những việc đã xảy ra trước đó, thậm chí đến tên của chính mình cũng không nhớ nữa. Người bị như vậy gọ

Khi người nào đó tuyên bố anh ta đã thực sự “nhìn thấy” một cái gì đó... không có thật thì anh ta đã có vấn đề rồi. Có nhiều đứa trẻ tuyên bố “nhìn thấy” những vật mà những người xung quanh chẳng ai nhìn thấy gì hết. Những sự kiện này có thể là một chứng đ

Sau khi làm bài thì, bạn tràn trề hy vọng và tin chắc như đinh đóng cột rằng trên “bảng top ten” sẽ đề tên bạn! Nhưng khi yết bảng, dò từ trên xuống dưới không thấy tên bạn đâu. Mặt màu tái mét, lưng đổ mồ hôi hột, tay chân run lẩy bẩy và bạn “xỉu”. Người

Như ta đã biết, trái tim là một trạm bơm máu đi khắp cơ thể bằng cách co bóp tâm thất trái. Tác động này dồn máu vào động mạch đang mở van để nhận máu bơm vào. Nhưng các động mạch này cũng có một lớp cơ chống lại sức ép của máu từ phía trong động mạch, nhờ

Trong hệ thống giao thông của một quốc gia, ta thấy các đường lộ có từng cấp: quốc lộ, liên tỉnh lộ, hương lộ để chuyên chở thực phẩm hay nhu yếu phẩm đến khắp nơi trong nước. Thế nhưng, nếu không có con đường dẫn đến xã, ấp xa xôi nhỏ xíu thì sao? Cư dân

Không một thành phố nào trên thế giới hiện nay có được một hệ thống giao thông hoàn chỉnh, có trật tự như hệ thống tuần hoàn trong cơ thể sinh vật.

Ta đã biết máu cần cho sự sống con người như thế nào và cấu tạo của máu lại không đơn giản tí nào. Mỗi thành phần cấu tạo nên máu đều có chức năng đặc biệt và quan trọng.

Máu lưu chuyển trong các huyết mạch (tĩnh và động mạch) trong cơ thể ta có chứa nhiều chất và tế bào. Mỗi thành phần cấu tạo nên máu đều có chức năng riêng biệt và quan trọng.

Cơ thể một người trưởng thành chứa trung bình từ 4,5 lít đến 5 lít máu. Có khoảng 25 tỉ tế bào huyết “bơi” trong lượng chất lỏng này. Ta khó mà tưởng tượng nổi con số này. Các tế bào máu rất nhỏ, đến nỗi chỉ có thể nhìn thấy trên kính hiển vi loại mạnh. Nế

Kích thích tố - tiếng Anh là “hormone” - được tiết ra từ tuyến (hạch) nội tiết (endocrine hay ductless glands). Gọi là “nội tiết” - ductless - bởi vì những chất do các tuyến ấy đi thẳng vào máu chớ không cần qua ống dẫn truyền nào. Kích thích tố cũng là sả

Nếu một số tiền mà người ta bỏ ra để chống lại bệnh ung thư cũng như bao nhiêu trí lực, nỗ lực của các viện nghiên cứu đã đổ ra để nghiên cứu phương cách hữu hiệu chống lại thứ bệnh quái ác này thì ta biết bệnh này là một đe dọa lớn lao gây tai hại cho sức

Điều đầu tiên mà ông bác sĩ - và nhất là các bà mẹ - phải nghĩ đến là dùng nhiệt kế đo thân nhiệt cho con nếu thấy đứa trẻ tỏ ra khó ở. Đo thân nhiệt để xem có phải đứa trẻ bị sốt không.

Có câu chuyện tếu kể lại như thế này: một ông bác sĩ nói với bệnh nhân bị cảm lạnh rằng: “Nếu anh bạn bị sưng phổi thì tôi có thể chữa cho anh bạn được!”. Cảm lạnh không chỉ làm cho người ta khó chịu nhất và còn là một thứ chứng bệnh khó hiểu nhất, bí hiểm

Câu trả lời cho câu hỏi này nghe tức anh ách: bất cứ thứ gì! Bệnh nhức đầu có thể do hàng trăm nguyên nhân. Ta biết nhức đầu không phải là bệnh tật gì ráo. Nó chỉ là một triệu chứng cho ta biết ở một nơi nào đó trên cơ thể, nhất là hệ thần kinh bị trục trặ

Sổ mũi, người Anh có một tên gọi ngộ lắm: sốt cỏ khô. Nếu bạn không bị sổ mũi mà nhìn một người bị sổ mũi, bạn sẽ chẳng hiểu gì cả. Bạn đang sống bên cạnh họ, hít thở cùng một bầu không khí với họ mà bạn thì mạnh cùi cụi còn họ thì hắt hơi liền liền và cảm

Vì một vài lý do kỳ lạ, sự hắt hơi đã được người ta để tâm xem xét nhiều hơn bất cứ tác động nào khác của cơ thể. Có vô số truyền kỳ, huyền thoại liên quan đến sự hắt hơi, cứ như thể hắt hơi có một ý nghĩa rất đặc biệt.

94 nước Anh để chữa chứng nấc cụt, người ta áp dụng phương pháp “dị đoan” như thế này: nhổ nước miếng vào ngón tay trỏ bàn tay phải rồi vừa gạch ngang ba vạch trên mũi giày trái ba lần vừa nói xin mời ngài Prayer đi chỗ khác chơi.

Thuận tay trái còn gọi là tay chiêu. Trước kia có biết bao cô cậu học trò khổ sở vì thuận tay trái mà thầy cô thì cứ nhất định phải bắt tập viết bằng tay phải. Không ít bậc cha mẹ lo lắng về tình trạng thuận tay trái của con mình và băn khoăn tự hỏi có nên

Khả năng nói của con người một phần lớn là do cách cấu tạo của thanh quản. Đây là một xoang giống như một cái hộp. Thật ra đó là phần mở rộng của khí quản. Vách của cái hộp này làm bằng sụn và được lót bên trong bằng một màng nhầy. Tại một điểm ở cả hai bê

Lỡ đụng ngón chân vào một vật cứng một cái là ta thấy đau điếng. Chắc bạn chẳng bao giờ có ý định đụng thử xem sao. Không biết có phải vì móng chân, móng tay làm cho ta đau khiếp vậy mà có nhiều dân tộc không chịu cắt móng chân móng tay?

Về hình dạng tự nhiên thì đã có tóc duỗi, tóc quăn tít, tóc quăn vừa; về màu sắc thì có tóc đen, tóc nâu, tóc bạch kim... màu và loại tóc là do di truyền.

Tai là một trong những dụng cụ kỳ diệu nhất của cơ thể. Nó có thể bắt được từ tiếng tích tắc nhỏ xíu của cái đồng hồ đeo tay rồi ngay sau đó “chịu” được một tiếng nổ ầm rung chuyển nhà cửa.

Con mắt của ta giống như cái máy chụp ảnh. Hay nói đúng hơn là máy chụp ảnh được mô phỏng theo cấu trúc của con mắt. Cũng có khẩu độ tức là cái “cửa” có thể mở rộng hay hẹp cho ánh sáng tràn vào nhiều hay ít. “Khẩu độ” của con mắt là cái mống mắt, cũng có

Để hiểu tàn nhang là cái gì và nó xuất hiện như thế nào thì trước hết ta phải hiểu cái gì tạo ra màu sắc trên làn da con người.

Nếu cá trê biết nói, nó sẽ phủ nhận: “Sao lại gọi mấy sợi tua quanh mép tôi là râu? Nó có phải râu ria gì đâu mà gọi ẩu!” Cá trê có lý chỉ vì ta “trông mặt đặt tên”, thấy mấy sợi tua quanh miệng cá trê - giống như mấy sợi râu - thế là ta gọi là “râu”, chớ

Tất cả những ai đã từng nuôi chim yến hẳn đều biết cái mai mực (cuttle-bone) mà ta dùng để cho chim yến mài cái mỏ của chúng. Tuy nhiên, ngoài cái mai mực ra thì hầu như chẳng mấy ai biết tường tận về loài cá mực. Ta gọi “cá mực” thật ra là sai. Mực không

Vào thời Columbus giong buồm đi tìm châu Mỹ, có câu chuyện truyền thuyết kể rằng trong đại dương có những thủy quái từ dưới lòng đại dương đục thủng đáy tàu và lôi các thủy thủ xuống lòng đại dương. Tất nhiên là phóng đại. Làm gì có những thủy quái như vậy

Mực tuộc thuộc lớp sinh vật có tên khoa học là “cepha-lopoda” có nghĩa “chân lộn lên đầu” bởi vì chân của chúng chia thành nhiều tua dài và mọc ngay xung quanh “đầu”. Mực tuột có tới 8 cái chân như vậy.

Vào nhà hàng, bạn gọi món sò chiên. Nhìn vào đĩa thức ăn do người phục vụ dọn lên, bạn lấy làm ngạc nhiên là bạn chưa thấy sinh vật này ở dưới nước bao giờ. Vậy thì món thức ăn mà bạn gọi là “sò” kia là thịt của sinh vật nào? Thật ra, đúng là “sò” đó bạn.

Tổ tiên của giống cá vàng là cá chép. Trong các sông hồ ở Nhật Bản và Trung Quốc, giống cá chép màu xám lục nhạt sinh sống rất nhiều. Cũng chính nơi đây mà giống cá vàng đầu tiên phát triển.

Hỏi con hà - tiếng Anh là “barnacles” - là con gì thì hầu hết mọi người được hỏi đều lắc đầu: “Không biết!” Có lẽ tại ta không chú ý tới nó lắm. Bởi vì, nếu bạn ở vùng gần bờ biển có vách đá hoặc bờ biển không phải là bãi cát, hoặc bãi biển có những tảng đ

Mặt trong những sinh vật biển có hình dạng kỳ cục nhất là con sao biển. Tiếng Anh gọi là “starfish” nghĩa là con cá hình ngôi sao. Nhưng, bà con của nó không phải là loài cá mà là “sứa cầu gai”, là “dưa leo biển” và “đô la cát” (sand dollar). Họ hàng nhà s

Mặc dù mang cái tên ấy, hải mã (ngựa biển) lại thuộc loài cá, mặc dù trên thân thể của nó có rất ít chi tiết gợi cho người ta cái bản chất “cá” của nó. Có thể nói, đầu của nó có hình dáng y chang đầu ngựa. Toàn thân thay vì phủ vảy thì lại phủ một lớp “đin

Nhiều người cứ tưởng giống chim cánh cụt này chỉ sống ở những miền giá lạnh như ở Bắc hoặc Nam cực chẳng hạn. Thật ra chỉ ở Nam bán cầu mới có chim cánh cụt. Chúng sống dài dài ở Nam cực (chớ Bắc cực thì không), ở lục địa Nam cực và những hòn đảo quanh qua

Một trong những điệu “múa” đẹp nhất của công là khi nó nhỏng và xòe cái đuôi rẻ quạt của nó. Ngay từ thời xa xưa, người Hy Lạp và La Mã cổ đã coi công là con chim thần.

Toucan là giống chim lạ nhất trong loài chim, có thể nói là một giống chim dị tướng nhất. Cái “lạ và dị” ấy biểu hiện trước hết ở cặp mỏ lớn ngoại khổ của nó. Cặp mỏ lớn hơn cái đầu bội phần. Có vài giống Toucan, chỉ cái mỏ không thôi đã bằng 1/3 chiều dài

Từ bốn ngàn năm trước, chim cú đã được con người gán cho một ý nghĩ đặc biệt. Người xưa có nhiều điều dị đoan liên quan đến chim cú, nhất là tiếng “rúc” của loài chim này. Nhiều nơi ở châu Âu, tiếng cú kêu bị coi là dấu hiệu của sự chết chóc. Ấy vậy mà thờ

Không có giống chim nào được các thi sĩ ưa nhắc tới cho bằng chim sơn ca. Tiếng hót của nó được coi là hay nhất, du dương nhất trong tất cả các loài chim đến nỗi không ai có thể lột tả được hết cái sức quyến rũ của tiếng hót ấy. Thật vậy, các văn thi sĩ th

Mọi người đều biết hiện tượng di trú của loài chim, mặc dù có thể họ chẳng nhìn thấy từng bầy chim bay đi hay bay về ngang qua bầu trời nơi họ ở. Nhưng, nhờ sự biến mất hoặc tái xuất hiện của một số loài chim mà biết mùa và thời tiết đã thay đổi. Tuy nhiên

Vào cuối mùa hè, nhiều giống chim ở nhiều miền trên thế giới đã rời bỏ “nhà” để bay về phương nam trú đông (lúc đó, ở Nam bán cầu là mùa hè). Đôi khi, thay vì về phương nam chúng bay sang một lục địa khác cách đó cả mấy ngàn cây số. Mùa xuân sau đám chim n

Sự di trú của nhiều giống chim đã làm cho những người cổ xưa phải ngạc nhiên. Từ trước Công nguyên cả ngàn năm, Homer đã nói đến sự kiện này rồi. Rồi các triết gia Hy Lạp như Aristotle cũng đã nghiên cứu vấn đề này. Vậy mà, mấy ngàn năm sau với kỹ thuật tâ

Từ thời xa xưa, châu chấu đã từgn gây ra nhưng đau khổ khôn lường cho con người. Thời đó, dĩ nhiên, người ta coi tai ương này là do Trời giáng xuống để trừng phạt loài người. Châu chấu cũng là thiên tai như lụt lội, dịch tễ, hạn hán... Nhưng, tai họa châu

Một cách mặc nhiên và tự nhiên, ai cũng coi ruồi là có hại. Tiếng kêu vo ve của nó cũng đủ làm cho ta bực bội rồi. Rồi, nó bu, nó bò trên da làm cho ta nhột nhột. Nhưng không phải đến thế kỷ XIX người ta mới thấy rằng bên ngoài cái vẻ hiền lành vô tội của

Có bao giờ một cuộc cắm trại, cuộc du ngoạn tại một phong cảnh đẹp của bạn bất thình lình phải dẹp chỉ vì muỗi chưa? Muỗi nhiều quá, chịu không nổi mà phải dẹp! Chẳng những sinh vật nhỏ bé này làm bạn mất vui mà còn làm cho bạn bực bội vì “tinh thần chiến

Đã bao giờ bạn lật một hòn đá dẹt đè trên mặt đất hay một khúc gỗ mục lên và thấy một con vật nhỏ trông như con sâu chạy trốn thật nhanh khỏi chỗ sáng không? Nếu có thì đó rất có thể là con rết.

Một trong những tạo vật hấp dẫn, đáng để ý nhất trên thế giới này là loài kiến. Có tới 3500 thứ kiến khác nhau chia nhau sống ở khắp mọi nơi trên mặt đất. Tất cả các thứ kiến đều giống nhau ngoại trừ màu sắc và kích cỡ thân thể. Mỗi con kiến có thể nhỏ từ

Hoa Kỳ khi phát hiện ra con mọt hạt bông, người ta không tin rằng con bọ cánh cứng màu nâu nhỏ xíu ấy lại có thể tác hại ghê gớm như vậy. Người ta phát hiện ra nó ở miền nam bang Texas từ năm 1892. Ba mươi năm sau, người ta ước lượng hằng năm giống mọt này

Hầu như không một nơi nào trên thế giới này lại không có nhện. Từ nơi thấp sát mặt biển cho đến nơi cao như trên núi Everest, từ trong rừng cho đến đầm lầy, từ đồng cỏ cho đến trong sa mạc, thậm chí trong hang ngầm dưới đất cũng vẫn có nhện.

Chỉ riêng ở Hoa Kỳ thôi, mỗi năm mối gây thiệt hại ít nhất vào khoảng 40 triệu đô la. Cũng lạ là sinh vật gây phiền hại cho ta như vậy đã có từ hàng bao nhiêu triệu năm trước đây. Có lẽ con mối thủy tổ cũng đã sống vào thời các khủng long.