Bách Khoa Tri Thức

Người ta đã tìm ra được nhiều phương pháp khá hữu hiệu để tìm và thăm dò trữ lượng dầu mỏ. Nhưng, trước hết, tại sao trong lòng đất lại có dầu mỏ và dầu mỏ đã hình thành trong lòng đất như thế nào?

Trước hết, nguyên tử là gì? Thật là kỳ, cho đến ngày nay khoa học vẫn chưa đưa ra được câu trả lời đầy đủ cho câu hỏi đó. Kiến thức của ta về nguyên tử thay đổi liền liền. Thực tế, chính máy nghiền nguyên tử luôn cung cấp cho ta những hiểu biết mới về nguy

Chắc chúng ta ai cũng có dịp sử dụng tới đơn vị đo lường rất nhỏ. Khi chế tạo máy hay trong nhiều việc khác có khi ta cần tới đơn vị đo 1/1000cm hoặc nhỏ hơn nữa. Để đo những đơn vị nhỏ như vậy, người ta phải dùng một dụng cụ gọi là “trắc vi kế” (micromete

Đo, lường là một nhu cầu của con người. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là ta muốn biết một vật nặng là nặng bằng nào, cao là cao bằng nào, xa là xa bằng nào kia... cho nên đơn vị đo, lường ra đời. Nếu bạn muốn biết khoảng cách giữa hai thành phố là bao nhiêu chẳ

Quang phổ kính chỉ là một “cái máy” (dụng cụ) để chụp quang phổ. Ảnh này được gọi là quang phổ ký. Dùng kính quang phổ, nhà khoa học có thể cho ta biết một ngôi sao ở xa tít mù kia được cấu tạo bằng những chất gì, chẳng những thế, nhà thiên văn còn có thể

Cái gì khiến cho hành tinh cứ xoay vần theo quỹ đạo nhất định, không chệch ra ngoài? Muốn hiểu điều này ta phải quay trở lại tìm hiểu một vài nguyên lý do Sir Isaac Newton khám phá ra từ thế kỷ XVII.

Kính thiên văn là dụng cụ để các nhà thiên văn ở mặt đất có thể nhìn thấy và nghiên cứu những thiên thể và các ngôi sao ở cách rất xa trái đất. Kính thiên văn thu ánh sáng phát ra từ đối tượng được quan sát - một ngôi sao chẳng hạn. Ánh sáng ấy rất yếu đến

Các hành tinh trong thái dương hệ - như ta đã biết - chuyển động theo những quỹ đạo quanh mặt trời. Cung thiên văn chính là mô hình biểu tượng của các chuyển động của các hành tinh trong quỹ đạo của chúng.

Chiếc khăn tay (khăn mùi xoa) hay là một thứ khăn gì đó được dùng như khăn “mùi xoa” ngày nay thì đã có lịch sử lâu đời lắm rồi. Có lẽ cái khăn mùi xoa đầu tiên của người tiền sử chỉ là cái đuôi chó - ấy, bạn đừng cười! Đúng là cái đuôi chó rừng (jackal) đ

Đô vật là môn thể thao lâu đời nhất mà chúng ta được biết. Trên những bức tường của các ngôi mộ cổ Ai Cập, có đến mấy trăm bức tranh mô tả cảnh đấu vật. Những bức tranh ấy mô tả những cách ôm vật ngã y như cách ôm, vật ngã trong đô vật ngày nay. Bởi vậy, m

Có lẽ bạn tưởng trượt tuyết là môn thể thao mới có đây thôi. Thật ra trượt tuyết là một trong những cách di chuyển lâu đời nhất mà con người nghĩ ra được. Ngay cái tên gọi của nó “skiing” - khác với “skating” là trượt băng trên đá - có gốc tiếng thổ dân Ic

Kiểu này hay kiểu khác, con người biết trượt (skate, skat-ing) ít ra cũng hơn 500 năm trước đây. Trượt băng lại còn xưa hơn cả xe trượt băng. Bởi vì xe trượt băng mới có từ thế kỷ XVIII trở lại đây thôi.

Hầu như mọi người đều thích một thứ dưa hấu nào đó. Dưa hấu có nhiều thứ, chứ không phải chỉ có một: dưa hấu thơm, dưa mật hoặc dưa nước. Thường thì những gì rất phổ biến ngày nay khiến ta khó mà tin rằng nó cũng đã phổ biến từ thuở rất xa xưa.

Người ta có thể kể viên gạch như một vật liệu xây cất bền nhất do con người làm ra không nhỉ? Đúng đấy, gạch dùng trong xây dựng tỏ ra bền hơn đá granite, đá vôi và thậm chí còn hơn cả sắt. Gạch là vật liệu xây dựng các ngôi nhà cao tầng hiện đại, dĩ nhiên

Cũng chỉ là những sợi “lông” mọc trên mặt nhưng mọc ở cằm, ở môi trên, ở má có tên gọi khác nhau đã đành mà ngay cả nếu cũng là râu cằm nhưng kiểu khác nhau thì cũng có tên khác nhau vì những lý do đặc biệt.

Từ hàng chục hàng chục ngàn năm trước, người nguyên thủy đã có thói quen dùng một tảng đá dựng ở mộ người chết. Quan sát điều mà nhiều dân tộc sơ khai ngày nay còn làm và tin rằng họ làm cũng vì một lý do đó thì ta sẽ hiểu được mục đích của việc đặt tảng đ

Nguồn gốc của đôi vớ là một miếng da mềm để che chân. Tuy nhiên cái ý tưởng che, bảo vệ đôi cẳng cho khỏi lạnh không phải là phổ biến lắm. Mãi tới đầu công nguyên thì nó mới trở nên phổ biến.

Cây chổi của người Âu Mỹ thì cũng “na ná” như cái bàn chải. Công dụng của cây chổi thì dĩ nhiên không rộng rãi bằng cái bàn chải (brush) vì cây chổi chủ yếu chỉ để quét. Nhưng bàn chải - ở một khía cạnh nào đó - cũng để quét. Vậy mà lịch sử của cây chổi th

Ước mơ chế tạo được một cái máy bay lên, xuống thẳng là một ước mơ chẳng phải mới mẻ gì. Thiên tài đa năng Leonardo da Vinci đã phác thảo chiếc máy bay trực thăng trông như cái “chân vịt tàu thủy” khổng lồ ngay từ năm 1500 (sau Công nguyên). Phác thảo để đ

Ngay trước ngày điện tín và đường xe lửa ra đời thì chính quyền Hoa Kỳ đã thiết lập được hệ thống đưa thư được mệnh danh là “ngựa trạm tốc hành”. Khởi đầu từ năm 1860, ngựa trạm bắt đầu chuyên chở thư tín từ St. Joseph, bang Missouri đến vùng duyên hải Thá

Chắc là ai cũng đồng ý để cho nhà nước đảm nhận việc phân phối thư từ và bưu phẩm và coi đó là điều hoàn toàn đương nhiên. Tuy vậy cái ý tưởng coi đó là công việc của nhà nước thì không phải tự nhiên mà có, trái lại, ý tưởng đó hình thành rất chậm.

Có nhiều điều hấp dẫn liên quan đến biểu tượng nổi tiếng này của lịch sử Hoa Kỳ. Ngay khi quả chuông được đúc ra, nó đâu đã được gọi là “Quả chuông Tự Do”, mà chỉ khi được 100 tuổi, nó mới được tặng cho danh xưng đó. Một trong những điều hấp dẫn là ngay từ

Ngày nay, người Âu, Mỹ hầu như không thể tưởng tượng nổi một đời sống mà lại không có điện. Nhưng thực ra con người mới chỉ có khả năng sử dụng điện kể từ năm 1800 vừa qua mà thôi. Năm 1860, Alessandro Volta đã sáng chế ra bình điện đầu tiên. Như vậy con n

Đối với ta, đi ra ngoài mưa thì che dù cho khỏi bị ướt là chuyện bình thường, tự nhiên. Nhưng ta nên biết rằng cái chủ đích của người chế ra cây dù không phải là để che mưa mà là để che nắng.

Nhân dân Canada ngày nay là dân tộc có gốc đa quốc và đa chủng. Nếu gọi là dân bản địa của Canada thì phải kể người da đỏ. Người ta cho rằng những người da đỏ đã từ vùng duyên hải phía Tây châu Á, đã vượt qua biển và eo biển Bering để vào vùng lục địa Cana

Người Eskimo đúng là một trong những “tộc” da đỏ Bắc Mỹ. Họ trông giống với người Mông Cổ, nhưng những người da đỏ ở Bắc và Nam Mỹ cũng giống người Mông Cổ chẳng kém gì người Eskimo.

Đối với chúng ta ngày nay, quyền được xét xử trước một tòa án là một trong những quyền tự nhiên và thiêng liêng nhất của con người. Tuy nhiên, con người đã phải đấu tranh lâu dài gian khổ, quyền đó mới được nhìn nhận.

Những tôn giáo lớn trên thế giới hiện nay là Ấn giáo, Phật giáo, Khổng giáo, Lão giáo, Thần giáo, Bái Hỏa giáo, Hồi giáo, Do Thái giáo, Thiên Chúa giáo.

Từ thời xửa thời xưa, con người đã sống quần tụ với nhau thành “nhóm”. Mỗi “nhóm” (group) đều cố gắng sống chung và tìm cách để duy trì sự tồn tại của nhóm sau khi những cá nhân trong nhóm lần lượt qua đời. Để cho nhóm người và các giá trị của nhóm ấy có t

Tiếng Anh “college” (trường cao đẳng hay đại học) nguyên thủy có nghĩa là hội đoàn của một nhóm người cùng tham gia một hoạt động nào đó. Chẳng hạn, có Hồng y đoàn là những vị chức sắc cao cấp trong Giáo hội Công giáo La Mã được quyền ứng cử và bầu cử ngôi

Tiểu bang Hawaii là tiểu bang mới nhất gia nhập Liên bang Hoa Kỳ. Đây là một nhóm đảo trong Thái Bình Dương nằm cách bờ biển Đông Nam California tới gần 4000km. Bang này gồm 8 hòn đảo lớn nhỏ, diện tích tổng cộng vào khoảng 1650km2.

Luân Đôn - thủ đô nước Anh - nếu có một cảnh quang nào mà mọi du khách đặt chân đến nước này đều muốn tham quan thì đó là “the Tower” (Ngọn Tháp). Lịch sử và sự hùng vĩ của nước Anh dường như đều lộ ra mỗi lần bạn đến tham quan nơi đây.

Khi người da trắng đầu tiên đặt chân đến miền đất Alaska thì nơi đây đã có các sắc dân Eskimo, Aleut và “da đỏ” sinh sống từ lâu. Thật ra, Alaska là miền đất rộng lớn sau cùng trên thế giới được người da trắng “phát hiện và thám hiểm”. Từ đầu thế kỷ XVIII,

Danh xưng “Hội chợ quốc tế” (world’s fair) thật ra chỉ là một cuộc triển lãm. Hội chợ theo cái nghĩa cổ xưa lâu đời của nó có nghĩa là nơi trao đổi, buôn bán hàng hóa. Hội chợ là cái chợ rộng lớn có ở hầu hết các trung tâm nông và công nghiệp quan trọng tr

Tiếng Anh “furniture” (đồ đạc trong nhà) có nghĩa rất rộng bao gồm những đồ dùng như ghế, giường, bàn, tủ...

Lịch sử chiếc bánh cưới đã có từ thời La Mã cổ. Thời đó thì chỉ có những danh gia vọng tộc mới dùng một thứ bột đặc biệt trong ngày cưới. Chẳng những cô dâu chú rễ ăn bánh đó mà còn mời thực khách trong tiệc cưới đó nữa. Tuy nhiên tục lệ cắt bánh đó mới là

Không phải chỉ có các dân tộc châu Á chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Hoa mới có tục lệ chú rể phải nạp sính lễ đám cưới. Rất khó mà tìm ra được ngọn nguồn của một cổ tục. Và một khi tìm ra được ta thấy nhiều khi một cổ tục đã bắt nguồn từ một sự việc có khi r

Một trong những tục lệ cổ xưa nhất của nhân loại là ăn Tết. Tục lệ ấy có từ bao giờ? Có người nói dân tộc Trung Hoa đã mở đầu cho tục lệ này, có người thì lại bảo đó là tục lệ của người Đức, người khác nữa thì nói tục lệ này là của người La Mã cổ.

Cướp biển không phải chỉ là hoạt động đạo tặc mới có gần đây mà đã có từ hàng ngàn năm trước. Và cũng không phải là thời nay, với các phương tiện khoa học và kỹ thuật hiện đại mà người ta đã loại trừ được cái họa hải tặc. Chẳng vậy mà mới đây thôi, đã có h

Người ta cho rằng người nghĩ ra hình dạng và màu sắc quốc kỳ Mỹ tên là Betsy Ross. Nhưng các sử gia thì nghi ngờ sự chính xác của việc gán ép này. Ta đã biết,

Cải bắp là một loại thảo mộc có từ xưa lắm rồi. Thực phẩm chế tạo từ cải bắp nhiều đến nỗi bạn không thể ngờ được đâu.

Mật ong là một trong những sản phẩm tự nhiên lạ lùng nhất. Nó đã được con người dùng từ thời xa xưa, vì trên thực tế đó là cách thức duy nhất mà con người thời đó có được chất ngọt.

Đồng tiền do Sở Đúc tiền (mint) phát hành. Sở Đúc tiền là một cơ quan nhà nước được lập ra cho mục đích này. Mãi ba trăm năm sau khi phát hiện ra châu Mỹ thì Sở Đúc tiền Hoa Kỳ mới được thành lập. Trước khi Sở này được thành lập thì đồng tiền là cả một vấn

Đồng tiền (coin) là mảnh kim loại có trọng lượng đã định, trên mặt đồng tiền có hình nổi, dấu ấn hoặc huy hiệu của người đã phát hành ra nó.

Các nghệ sĩ ngày nay không cần phải cố gắng nhiều để minh họa thế giới chung quanh. Nhưng với những người đầu tiên vẽ tranh thì đó không phải là chuyện giỡn chơi. Tại những hang có con người nguyên thủy sinh sống cách nay hàng chục ngàn năm, người ta thấy

Có thể nói bất cứ cách in ấn nào thì cũng đều do người Trung Hoa và người Nhật Bản thực hiện từ thế kỷ thứ V. Thời đó và hàng trăm năm sau, sách vở vẫn còn rất hiếm hoi và khó làm, đến nỗi, rất ít người biết đọc và có được những cuốn sách mà họ học.

Tất cả các dân tộc sơ khai, nguyên thủy đều cũng đã sáng tạo ra một thứ âm nhạc nào đó. Tất nhiên là nhạc của họ sáng tác ra đều rất khác với nhạc ngày nay. Loại âm nhạc đó thường gồm nhiều tiếng la hét dài và lớn, những tiếng thở dài, rền rĩ... Tiếng vỗ t

Đánh cù hay chơi “gôn” (golf) có lẽ đã bắt nguồn từ xứ Scotland. Nhưng ngược dòng lịch sử của môn thể thao này thì người ta có thể lần tới nguồn gốc của nó cả trăm năm trước đó nữa. Ngay từ thời đế quốc La Mã đã có trò chơi được gọi là “paganica”. Đây là t

Theo như ta hiểu ngày nay, sát đấu (duel) là một cuộc so gươm được dàn xếp trước và phải tuân theo một vài quy ước giữa hai đối thủ để tử chiến với nhau, mục đích là nhằm bảo tồn danh dự của mình. Hiểu theo nghĩa này thì có nhiều cuộc đấu gươm, tuy nổi tiế

Tiếng Anh “zoo” có nghĩa là sở thú. Đây là tiếng nói tắt của một danh xưng đầy đủ: zoological garden. Zoological garden là nơi nhốt thú vật cho bà con xem chơi, nhất là các loại thú hoang và hiếm. Ngày nay chức năng của sở thú đã mở rộng rất nhiều. Chẳng h