Bách Khoa Tri Thức

Ta biết đó, có nhiều loại múa rối búp bê. Điều khiển bằng tay, giật dây và “marionnette”. Có những kiểu hình nhân được giật dây từ phía bên trên hoặc điều khiển bằng tay từ phía dưới “sân khấu”.

Con người rất thích vui chơi, giải trí. Có thể nói, giải trí là một trong những nhu cầu khẩn thiết của con người. Ngay từ khởi đầu các nền văn minh, người ta đã thấy có các trò chơi như múa rối, nhào lộn, đua súc vật và hề. Thời Hy Lạp cổ đã có trò đua xe.

Đã bao giờ bạn đi lang thang trong rừng và bỗng nghe tiếng suối chảy róc rách bên đường chưa? Tiếng róc rách đó nghe có giống tiếng nhạc không? Khi giọt mưa rơi tí tách trên mái nhà, hoặc một con chim hót líu lo trên đầu cành, nghe có giống tiếng nhạc khôn

Hàng năm, khi giải Nobel được công bố thì người trúng giải được quảng cáo rầm rộ. Họ được phỏng vấn và có nhiều bài báo viết về họ. Người ta làm như vậy vì giải Nobel được hầu hết mọi người công nhận là danh dự cao nhất dành cho người đã có những công trìn

Tờ báo đầu tiên chẳng giống chút nào với tờ báo ngày nay. Nó là một bức thư loan tin thì đúng hơn. Ngay từ thế kỷ thứ năm trước Công nguyên, tại thành đô La Mã đã có những người viết những bức “thư tín” như vậy gởi cho những người ở xa thành đô. Mãi đến nă

Hãy tưởng tượng bạn và người bạn muốn thư từ cho nhau nhưng không muốn cho người khác hiểu, dù họ có được đọc thư từ của bạn, thì bạn làm thế nào? Chắc hẳn hai người sẽ có một qui ước mà chỉ có hai người hiểu. Thí dụ, thay vì dùng mẫu tự, hai người dùng co

Ký tự tượng hình tiếng Anh là “Hieroglyphs” theo từ nguyên nghĩa là “vết khắc linh thiêng”. Danh xưng này ngày nay không được chính xác lắm khi áp dụng nó cho loại cổ tự Ai Cập. Nó có danh xưng ấy vì những người Hy Lạp đầu tiên thấy những chữ viết này đã l

Nếu chẳng may bạn bị mù thì nỗi bất hạnh lớn nhất bạn cảm thấy có lẽ là bạn không đọc sách được. Bạn nghĩ xem, việc đọc sách có phải là quan trọng lắm với bạn không? Từ lâu, đã có người suy nghĩ và cố gắng tìm ra phương pháp dạy cho người mù đọc sách được.

Lịch sử loài người ghi đầy tội ác do loài người đã gây ra cho những người không may bị tật nguyền mà ta không hiểu được. Chẳng hạn, từ hàng ngàn năm, người ta đã đối xử với người câm điếc như là những phần tử nguy hiểm cho xã hội. Ở nhiều nơi, họ bị coi nh

Chẳng ai biết chắc chắn những kim tự tháp được bao nhiêu tuổi. Hàng ngàn năm trước Công nguyên, nó đã sừng sững ở đó một cách huyền bí. Đại kim tự Tháp ở Giza được cho là của vua Cheops, triều đại thứ 4 (khoảng gần 30 thế kỷ trước Công nguyên).

Nếu hỏi các em nhỏ thích loại kẹo nào nhất thì đa số các em sẽ trả lời: kẹo sô-cô-la. Nhưng để tiến đến trình độ viên kẹo, người ta đã phải vượt qua một con đường dài.

Pháo bông có từ lâu lắm rồi đến nỗi chẳng ai biết người đầu tiên đã chế tạo ra nó là ai hay dân tộc nào, hoặc khi nào. Người ta vẫn cho rằng chính là người Trung Hoa đã nắm được bí quyết này và người Trung Hoa đã chơi pháo bông trước khi người Âu biết pháo

Một trong những vũ khí cổ xưa và độc đáo nhất do con người chế tạo ra là cái “bu-mơ-răng”. Tên gọi của vũ khí này là tiếng của một bộ lạc thổ dân sinh sống ở vùng đất nằm trong bang New South Wales, nước Úc.

Keo hay hồ (dán) là chất liệu làm cho hai vật dính chặt vào nhau. Cái ý tưởng dán vật nọ dính vào vật kia chẳng phải là mới mẻ gì nếu không muốn nói là nó “xưa như trái đất”. Trên một bức tường trong ngôi mộ cổ Ai Cập cách đây 3.000 năm đã có hình vẽ người

Trên mặt các đại dương có rất nhiều dạng thực và động vật nhỏ li ti sinh sống. Trong số này có một vài sinh vật đơn bào tên là “foraminifera” (trùng lỗ) có vỏ bằng chất vôi. Khi những sinh vật li ti này chết, xác nó chìm xuống đáy đại

Ta thử tưởng tượng xem các nhà trường có thể tiến hành công việc của mình được không nếu không có bảng đen? Cái bảng đen hầu như không bao giờ được “ở yên” trong các giờ học. Nhưng có mấy ai biết những cái bảng đen ấy được làm bằng gì và làm như thế nào?

Một trong những loại sợi tự nhiên đầu tiên mà con người dùng để dệt quần áo là len. Len đã được con người sử dụng từ lâu, từ bao giờ thì không biết nhưng chỉ biết là từ thời xửa thời xưa. Người Hy Lạp cổ đã biết kéo sợi, dệt len. Và chính họ cũng chỉ là họ

Loại sợi hoàn toàn nhân tạo đầu tiên được chào đời vào năm 1938 là sợi nylon. Nó là kết quả không chờ đợi khi người ta thí nghiệm để tìm hiểu tại sao một vài loại “hạt nhỏ li ti” (molecules) lại kết hợp với nhau thành hạt lớn hơn như đã thấy trong cao su v

Nghĩa nguyên thủy của plastic là co giãn, dễ ép khuôn. Khi được hơ nóng lên, plastic dẻo ra gần như đất sét dẻo. Khi nóng, nó dễ bị ép khuôn và khi nguội, nó giữ nguyên hình theo khuôn.

Cách nay khoảng hơn bốn ngàn năm, người Trung Hoa đã phát hiện ra ngọc trai. Ngọc trai là gì và con trai đã tạo ra ngọc trai bằng cách nào? Chất liệu tạo nên ngọc trai cũng chính là chất xà cừ lót trong vỏ của con trai. Nếu chỉ nói riêng phần “thịt” thì co

Ta thử tưởng tượng những người bị cận thị, viễn thị, loạn thị mà không có kiếng đeo mắt thì họ sẽ như thế nào? Con số người mắc những chứng đó đâu phải là ít. Cứ khoảng 40 tuổi trở lên thì hầu như ai cũng mắc chứng viễn thị, nếu không đó không bị cận thị.

Từ cả ngàn năm trước, con người đã dùng những tấm kim loại như đồng, thau, bạc, hoặc bằng vàng đánh bóng lên để làm kiếng soi.

Kể từ năm 1877 khi Thomas Edison thành công trong việc chế tạo ra “máy” ghi âm đến nay, máy này đã được cải tiến không ngừng và rất mau lẹ đạt được những thành tựu rực rỡ đến nỗi hầu như ta không còn nhận thức ra bước khởi đầu của nó.

Ngày nay hầu như không ai còn xa lạ với máy cassette, đến nỗi nhiều người khốn khổ vì bị máy cassette “hành hạ” tối ngày. Nhiều người ngày nay không mường tượng nổi cái máy quay dĩa của và ba chục năm về trước, nhất là máy quay dĩa thời Thomas Edison mới s

Tivi là chữ viết tắt của Television có nghĩa là “nhìn cách không”. Truyền hình trực tiếp là truyền đi hình ảnh những gì đang diễn ra và người ở xa cũng nhìn thấy ngay cùng một lúc, hoặc truyền đi những hình trên cuốn phim đã thu trước. Cùng với hình ảnh, â

Rất nhiều dụng cụ của con người được mô phỏng theo cấu trúc của cơ phận con người. Điển hình nhất cho loại này là cái máy chụp hình, một mô phỏng của cấu trúc con mắt. Khi mở mắt nhìn tức là mắt ta liên tiếp “chụp” hình các sự vật ta nhìn. Thấu kính trong

Sắt, thép, kể cả thép không rỉ - mà người bình dân vẫn gọi một cách vắn tắt là “inox” - cơ bản chỉ là sắt có cái tên hóa học Fe. Trong tất cả các kim loại, sắt thép được dùng nhiều nhất, đa dụng nhất, từ cái lưỡi dao cạo cho đến đường ray xe lửa và tàu ngầ

Nhôm là một kim loại có khá nhiều trong thiên nhiên. Vỏ quả đất gồm 8% là nhôm. Tuy nhiên cái khó là nhôm đâu có nằm khơi khơi trên mặt đất hay kết tầng, kết tảng dưới lòng đất để ta cứ việc đem về, sàng lọc sơ sơ rồi dùng. Nhiều, nhưng nhôm không ở trạng

Sữa là một thực phẩm quan trọng và bổ dưỡng, bởi vậy phải giữ cho nó sạch, ngọt, không bị nhiễm các vi khuẩn có hại. Tiệt trùng chỉ là một trong nhiều khâu quan trọng phải làm để có được sữa đáp ứng yêu cầu vừa nói. Ta hãy xem sữa từ lúc được vắt cho đến l

Ngày nay, từ Đông sang Tây, từ nghèo hèn tới giàu sang, chắc chẳng còn mấy ai xa lạ với thứ nước màu hổ phách đậm, có mùi thơm, có vị đắng, bùi... Có người uống vào thấy hưng phấn, ngủ không được. Chính tác dụng và mùi vị của nó đã làm nhiều người “bắt ghi

Đã có thời chúng ta cắn, nhai miếng bánh mì mà có cảm tưởng như cắn nhai miếng đá, đất, rơm. Cứng quá! Tại sao vậy? Vì bột để làm bánh đó đã không được để cho “dậy” men.

Tinh bột đã cung cấp cho loài người nhiều thức ăn hơn bất cứ thứ đơn chất nào khác. Điều này khiến cho tinh bột trở thành một trong những chất quan trọng nhất. Tuy nhiên, tinh bột còn có nhiều công dụng khác nữa như từ việc chế tạo keo, hồ cho đến các chế

Đường là sản phẩm đầu tiên mà con người có thể chế tạo được từ thiên nhiên. Từ hàng ngàn năm trước, người Ấn Độ đã biết chế tạo đường mía. Nhưng dân Âu châu vẫn chưa hề biết đến đường cho mãi đến khi có các cuộc thập tự chinh vào thế kỷ XVI, do người Ả Rập

Có đấy! Đó là một chất lỏng gồm carbon dioxide được làm lạnh đến một mức độ nào đó, sau đó ép thành tảng, thành khối y như cây nước đá, nhưng không trong khe, trong vắt, trái lại, trắng muốt, trắng như tuyết vậy.

Nếu hạt bắp không được phú cho cái khả năng nở ra trắng xóa khi được rang lên, thì đối với mấy chú bé, làm sao hạt bắp có thể hấp dẫn được mấy chú? Lý do thật đơn giản. Bởi vì, hạt bắp chưa rang thì vừa nhỏ, vừa cứng. Đem rang lên, hơi nước chứa trong hạt

Chắc bạn đã từng thấy có người lúc nào cũng bỏm bẻm, nhóp nhép nhai cái gì đó trong miệng. Nhai hoài, không nuốt cũng không nhả ra. Có thể anh ta đang nhai “kẹo cao su” đó!?

Sự trồi lên, lặn xuống của tàu ngầm - về nguyên tắc mà nói - thì rất đơn giản. Tàu ngầm hiện đại có hai lớp vỏ. Vật để dằn tàu cho nặng để tàu chìm xuống là nước. Nước được đưa vào giữa hai lớp vỏ đó. Muốn nổi lên, chỉ cần bơm nước giữa lớp vỏ đó ra là tàu

Cho đến nay thì động cơ phản lực là mới nhất và mạnh nhất dùng cho máy bay và hỏa tiễn. Nhưng nguyên tắc phản lực thì đã được con người biết đến từ hai ngàn năm trước. Sức tống (sức đẩy) phản lực đã được nhà toán học người Hy Lạp tên là Hero of Alexander p

Có nhiều người lái xe chẳng hiểu tại sao máy chạy. Hoặc giả, có thì cũng chỉ biết là cứ đổ xăng vào thì máy chạy, hết xăng thì máy “nghỉ”, chứ cũng chẳng hiểu xăng làm cho máy vận hành như thế nào? Nếu có trục trặc thì đã có... thợ sửa.

Tại sao dầu khí lại là thứ dầu “tuyệt vời”? Vì nó là chất lỏng, dễ bốc hơi và dễ bắt lửa.

Khi cái bóng đèn “néon” dài 1,2m của nhà bạn bị bể, chắc bạn ngạc nhiên khi không thấy sợi “dây tóc” của nó như bóng đèn tròn, phải không? Hay nói đúng hơn, ở hai đầu đèn, có hai sợi “dây tóc” chứ không phải không. Nhưng hai sợi ấy nó cách nhau cả thước lậ

Năm 1800, một người Anh tên là Humphy Davy tiến hành một thí nghiệm. Lúc đó ông chỉ có một dụng cụ điện mà ngày nay ta gọi là bình điện rất yếu. Ông nối hai đầu cực của bình điện bằng hai sợi dây dẫn điện. Ở đầu mỗi sợi là một miếng “than”, khi nối hai cực

Có hai cách tạo ra năng lượng điện. Cách thứ nhất do máy phát điện ta gọi là “dy-na-mô” hay máy phát điện (genarator) và cách thứ hai là bình điện (battery).

Ít có thứ vũ khí chống bệnh tật nào lại tạo ra được sự hứng khởi và nổi tiếng mau lẹ như “penicillin”. Nó bất thình lình được cả thế giới công nhận như một “phép lạ” xảy ra ngay trước mắt.

Thỉnh thoảng báo chí lại loan tin về một cuộc động đất dữ dội xảy ra ở một nơi nào đó trên thế giới, thành phố bị tàn phá, thiệt hại về nhân mạng... Đất nó động ở đâu đấy, chớ ở nhà bạn, bạn thấy êm re có nhúc nhích gì đâu.

Xưa đã có truyền thoại kể lại rằng một người chăn cừu tên là Magnes khi dẫn bầy cừu dọc theo triền núi Ida thì phát hiện ra đầu sắt của cây mục trượng và con cá sắt ở đế giày của anh ta đã bị một hòn đá đen lớn “cướp” mất và treo lủng lẳng đó như để chọc t

Cái cổ của hươu cao cổ đã khiến cho con người ngay từ thời xa xưa thắc mắc. Phải chăng chỉ vì cái cổ cao và bộ lông lốm đốm mà người Ai Cập và người Hy Lạp cổ tin rằng hươu cao cổ là con vật “cha báo mẹ lạc đà” cho nên có tên gọi là “camelopard” (came: lạc

Đôi khi những tin tức của chuột chũi được báo chí dựng đứng lên - nghĩa là phịa đại ra - mà vẫn được thiên hạ nghe và tin. Chỉ vì nó lạ, nó ngộ ngộ. Đó chính là “khả năng dự báo thời tiết” của chuột chũi.

Nếu trên trái đất có con vật nào làm cho bạn khó chịu nhất thì có lẽ đó là con chồn hôi. Phải nói chồn hôi rất hiền hòa và có ích cho con người nhưng vẫn không được con người ưa chuộng chỉ vì cái mùi rất khó chịu của nó chứ không phải vì nó xấu xa, phá hại

Đà điểu là một loại chim kỳ cục. Kỳ cục về nhiều phương diện. Tuy nhiên nói rằng đà điểu chúi đầu vào cát khi gặp hung hiểm và tưởng rằng thế là tránh được thì... đà điểu đâu có ngu xuẩn kỳ cục vậy!